Op 7 februari om 19:45 zullen wij op het stadhuis onze petitie indienen. Om de leden van de gemeenteraad alvast op de hoogte te stellen van het aantal handtekeneningen dat we verzameld hebben en onze argumenten, hebben we vandaag de volgende brief per e-mail aan alle raadsleden gestuurd:
Geachte raadsleden,
Zoals u wellicht al heeft vernomen zullen wij van de actiegroep ‘Utrecht is geen Harrie’ op 7 februari om 19:45 op het stadhuis onze petitie tegen uitbreiding van de zondagsopening indienen.
U heeft hoogstwaarschijnlijk al van ons gehoord, maar voor de zekerheid: wij zijn Maria Postema en Frank Schuemie. Geërgerd door de toon van de campagne rond het burgerinitiatief ‘Utrecht wil elke zondag open’, waarin werd geclaimd dat de gemiddelde Utrechter én een grote meerderheid van de winkeliers graag een wekelijkse koopzondag wil, zijn wij in juni 2012 met een tegenactie begonnen, onder de naam ‘Utrecht is geen Harrie’.
Aangezien het indienen van onze petitie vlak voor aanvang van de raadsvergadering waarin het voorstel voor wekelijkse koopzondagen wordt behandeld zal gebeuren, willen we u bij deze alvast informeren over het resultaat van onze petitie. Daarnaast zetten we een aantal van onze argumenten nog eens op een rij. Het is een flink stuk tekst, maar gezien het belang van dit onderwerp hopen wij van harte dat u de tijd neemt het te lezen.
Op petities.nl hebben wij een petitie opgezet tégen wekelijkse koopzondagen, te vinden op http://petities.nl/petitie/utrecht-is-geen-harrie. Op moment van schrijven is deze petitie 2890 keer ondertekend. Ook hebben we een ouderwetse papieren variant, die ongeveer 1255 keer is ondertekend. Dat maakt een totaal van ruim 4100 ondertekeningen.
De redenen van de ondertekenaars zijn meestal de gebruikelijke, die u ongetwijfeld kent:
-Utrecht is mooi en rustig die 24 zondagen in het jaar dat de winkels gesloten zijn, laten we dat behouden.
-De zondag is een religieuze rustdag en dat moet zo blijven. (Voor ons persoonlijk geen belangrijk argument, voor de duidelijkheid, maar het is er wel een.)
-Voor binnenstadbewoners is het vervelend als het elke dag druk is voor de deur en er bovendien op zondag straks ook betaald moet worden om te parkeren.
-Wekelijkse koopzondagen leveren de stad slechts een gering economisch voordeel op en zijn nadelig voor de kleinere winkeliers.
Vooral dat laatste argument werd opvallend vaak genoemd, terwijl de indieners van het burgerinitiatief juist claimden voor een meerderheid van de winkeliers te spreken. Daarom zijn wij zelf bij kleinere winkeliers in de binnenstad langsgegaan, om te vragen hoe zij erover dachten. Daarbij hebben wij ongeveer het gebied rond het Vredenburg, de Neude, de Steenweg en de Oudegracht richting de Twijnstraat bezocht.
Wij merkten al gauw dat in ieder geval de kleinere winkeliers geenszins zitten te wachten op een wekelijkse koopzondag. Zo’n 75 procent – we zijn geen onderzoeksbureau, dus we zullen niet claimen dat het heel exact is – van de kleinere winkeliers is fel tégen wekelijkse koopzondagen. De overige 25 procent is ongeveer half-om-half verdeeld tussen winkeliers die voorstander zijn en winkeliers die neutraal zijn. Opmerkelijk is dat van deze twee groepen een groot deel aangeeft zélf niet wekelijks open te willen.
Naast onze algemene petitie hebben we ook handtekeningen opgehaald bij de winkeliers die tegen wekelijkse koopzondagen zijn. Op dit moment hebben wij 110 handtekeningen liggen en moeten we een stuk of veertig formulieren nog ophalen bij winkeliers. Mogelijk komt daar voor 7 februari nog meer bij. Onderaan deze e-mail vindt u een lijst met alle winkeliers waarvan we op dit moment de handtekening zwart op wit hebben.
Deze winkeliers zijn, naast de redenen die we al eerder noemden, in de eerste plaats tegen uitbreiding van de zondagsopening, omdat uit onderzoek – en hun eigen ervaring – keer op keer blijkt dat het voor kleinere winkeliers overwegend nadelig is. Zoals te zien is in bijvoorbeeld Amsterdam, leveren koopzondagen mógelijk 5 à 10 procent extra omzet op, maar voornamelijk voor filialen van winkelketens. De rest van de omzet is simpelweg een verschuiving van andere weekdagen naar de zondag.
Zelfs áls een kleinere winkelier extra omzet weet te genereren, dan staat daar tegenover dat hij zijn vrije dag inlevert en/of dubbel uitbetaald personeel in moet zetten, waardoor de winst alsnog zeer gering is. Houdt hij zijn winkel dicht, omdat het immers toch niets oplevert, dan verliest hij omzet, omdat een deel van de consumenten niet meer op zaterdag, maar op zondag naar de stad gaat. Wat de winkelier ook doet, hij gaat er bijna altijd op achteruit.
Een veelgehoorde vraag is: Maar waarom gaat die winkelier dan niet op maandag of dinsdag dicht, en open op zondag? Daar is een aantal redenen voor. Ten eerste betekent dat nog steeds dat er een dag omzet mis wordt gelopen. Wellicht minder omzet, maar dan nog. Elke dag dat de winkelier niet open is, maar de grotere concurrent wel, betekent gemiste omzet. Bovendien gaat het dan om een dag waarop personeel niet dubbel uit wordt betaald, dus wellicht is die dag eigenlijk alsnog winstgevender dan de zondag. Daarnaast is een deel van de kleinere winkeliers op maandag al dicht, omdat ze die dag gebruiken om bijvoorbeeld inkopen te doen of de administratie bij te werken. Als laatste punt is er simpelweg het feit dat winkeliers met een gezin niet veel hebben aan die maandag als vrije dag, omdat de kinderen dan op school zitten.
Dat uitbreiding van de winkeltijden nadelig is voor kleinere winkeliers is geen fabeltje. Bart Nooteboom, hoogleraar innovatiebeleid aan de Universiteit van Tilburg, legde in de NRC Next van 03-09-2012 uit dat verruiming van openingstijden altijd leidt tot een verschraling van het winkelaanbod: http://www.nrcnext.nl/blog/2012/09/03/next-checkt-twee-politieke-beweringen-over-ondernemers/
In het huidige economische klimaat hebben de kleinere winkeliers het al heel zwaar en elk beetje gemiste omzet kan betekenen dat ze het niet meer redden en hun zaak moeten sluiten. De economische darwinisten zullen ongetwijfeld stellen dat die winkeliers dan niet ondernemer genoeg zijn en maar failliet moeten gaan. Vergeet echter niet dat een gevarieerd winkelaanbod van groot belang is voor een winkelstad als Utrecht. De diversiteit die de kleinere winkeliers bieden maakt Utrecht aantrekkelijk voor consumenten en daardoor ook voor de wat uniekere winkelketens.
Aan de andere kant worden de economische voordelen van wekelijkse koopzondagen schromelijk overdreven. Zoals eerder gesteld levert de wekelijkse koopzondag mogelijk vijf à tien procent extra omzet op, voornamelijk voor filialen van winkelketens, en daarbij hoort dan ook een paar procent aan extra banen. Over meer dan dat gaat het niet. En voor de duidelijkheid: winkelketens zijn ook bij lange na niet allemaal onomwonden voor een wekelijkse koopzondag. In Amsterdam bijvoorbeeld, zo is te lezen in de inventarisatie van de gemeente, gaat slechts 56% van de ketenfilialen elke zondag open, en 19% van de kleinere winkeliers.
Dat Utrecht te lijden zou hebben aan de “oneerlijke concurrentie” van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, waar de winkels wel elke zondag open mogen, is nonsens. Uit het Koopstromenonderzoek 2011 blijkt geenszins dat, zoals wel eens wordt gezegd, de A2 “elke zondag dichtslibt door Utrechters die gaan winkelen in Amsterdam”. Sterker nog, Utrechters (en mensen uit de regio) zijn volgens dat onderzoek buitengewoon trouw aan de eigen stad. In het AD-Utrechts Nieuwsblad van 12-06-2012 bevestigt Thijs Lenderink van onderzoeksbureau I&O Research deze conclusie. Vergeleken met de drie grote steden is de klantenbinding in Utrecht hoog. En zoals letterlijk in het Koopstromenonderzoek staat: “De binnenstad van Utrecht weet relatief de meeste omzet uit de Randstad van buiten de eigen gemeente aan te trekken.” Absoluut gezien trekt Utrecht zelfs bijna net zoveel winkelomzet van buiten de eigen gemeente als Amsterdam (daar moet dan wel bij gezegd dat buitenlandse toeristen in dit onderzoek niet mee zijn genomen.)
Utrecht doet wel meer heel goed vergeleken met Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, vooral gezien het toch vrij aanzienlijke verschil in formaat. Het toerisme in Utrecht groeit harder dan in de drie grote steden en in vrijetijds- en toerismeonderzoeken eindigt Utrecht steevast in de top drie van gezelligste steden, meestal onder Amsterdam en boven Den Bosch – ook een stad zonder wekelijkse koopzondag. Daar spelen de vele unieke winkeltjes in de binnenstad een belangrijke rol in, iets dat door de gemeente wordt bevestigd in de Economische Agenda: “het onderscheidend vermogen van ons aanbod zit bij het zelfstandige lokale ondernemerschap”. We doen het dus eigenlijk béter dan de drie grote steden, zónder wekelijkse koopzondagen. Of wellicht zelfs júist zonder wekelijkse koopzondagen.
Kortom, een grote meerderheid van de kleinere Utrechtse winkeliers is tégen wekelijkse koopzondagen. Utrechtse winkeliers die bijna allemaal net als u en wij Utrechters zijn. Utrechters die het geld dat ze verdienen in hun winkel grotendeels ook weer in Utrecht besteden, in tegenstelling tot het geld dat van de filialen hier rechtstreeks naar de hoofdkantoren van de winkelketens gaat. Utrechters die de gezelligheid en de schoonheid van de stad minstens net zo belangrijk vinden als de winst die ze maken. Utrechters die op u gestemd hebben bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen. En zij zijn de Utrechters waarvoor het voorstel voor wekelijkse koopzondagen de grootse gevolgen heeft.
Daarom vinden wij het dan ook onbegrijpelijk dat de gemeente nog niet zélf heeft onderzocht wat het draagvlak voor wekelijkse koopzondagen is onder winkeliers. Ook omdat in de procedurevergadering op 13-09-2012 een motie is ingediend waarin de gemeente werd verzocht om onderzoek te doen naar de economische en andere gevolgen van uitbreiding van de koopzondagen en het draagvlak onder inwoners, winkeliers en winkelmedewerkers. Na lezen van de notitie ‘Gevolgen vrijgeven zondagsopenstelling – Inventarisatie van beschikbaar onderzoek en andere relevante informatie’ moeten wij echter concluderen dat er vooral wat het draagvlak betreft totaal niet aan dat verzoek is voldaan.
Over de winkeliers hebben we het al uitgebreid gehad. De winkelmedewerkers waren ook al een heikel punt toen het om de zondagsopening voor levensmiddelenwinkels ging en wederom is er geen onderzoek naar hun meningen gedaan. Dat terwijl er duidelijke aanwijzingen zijn dat, ondanks CAO-afspraken, werknemers wel degelijk worden benadeeld als ze niet op zondagen willen werken. Een tijdelijk contract simpelweg niet verlengen is immers zo gebeurd.
Dan is er nog het draagvlak onder inwoners. Dat het animo onder de inwoners verschoven is sinds het referendum, dat geloven we graag. De vraag is: in hoeverre? Er is een peiling uitgevoerd door TNS-NIPO in opdracht van het AD-Utrechts Nieuwsblad, maar dat mag door niemand worden ingezien, zodat het onmogelijk is om de vraagstelling en de onderzoeksmethode te controleren. Het is naar onze mening niet correct om een referendum opzij te schuiven ten faveure van een ondoorzichtige peiling. Als een onderwerp zeven jaar geleden nog belangrijk genoeg was voor een referendum, kan het niet zo zijn dat dat referendum nu zonder overtuigende beargumentering opzij wordt geschoven.
Geachte raadsleden, in het belang van Utrecht verzoeken wij u om de mening van de kleinere winkeliers, en de bijbehorende economische argumenten, zwaar mee te wegen in uw besluitvorming. Een paar procent extra winkelomzet is echt niet de moeite waard, als daar een kaalslag in het winkelaanbod tegenover staat. Daarnaast verzoeken wij u om het referendum uit 2005 niet te lichtzinnig opzij te schuiven. Van ‘Visie A’, de keuze van Utrecht over de herstructurering van het stationsgebied, is ook al niet veel meer over, tot onvrede van velen.
Tot slot: “Het komt er toch wel van,” horen wij vaak, maar ook dat is in wezen geen legitiem argument. Als dat zo was, zouden we immers ook geen gemeenteraad nodig hebben om een besluit te nemen. Uiteraard, mocht het zover komen dat alle omliggende gemeentes wekelijkse koopzondagen invoeren, dan zou het wellicht vreemd zijn om als grote stad achter te blijven. Maar de beslissing om ook hier wekelijkse koopzondagen in te voeren kan dan altijd nog genomen worden.
Wij zijn van mening dat Utrecht stad genoeg is om níét achter Amsterdam, Rotterdam en Den Haag aan te rennen, maar haar eigen koers kan bepalen. Utrecht doet het eigenlijk op veel vlakken zelfs beter dan die drie. Tegelijkertijd weet Utrecht haar unieke karakter te behouden als stad van kennis en cultuur, met een mooie historische binnenstad en een gevarieerd winkelaanbod. Laten we met zijn allen ons best doen om dat zo te houden.
Hartelijk dank voor uw aandacht.
Met vriendelijke groet,
Maria Postema en Frank Schuemie
namens Utrecht is geen Harrie
De raadsleden hebben we een volledige lijst met winkeliers die onze petitie hebben ondertekend gestuurd. De winkeliers die ons toestemming hebben gegeven om hun winkel op onze website te vermelden zullen we binnenkort hier in een lijst zetten.